مقدمه
ما اقلیتهای ملی و بومی/گروههای قومی در اروپا، اعضای »اتحادیة فدرالیستی ملیتهای اروپا« و »سازمان جوانان ملیتهای اروپا«، که این »منشور اقلیتهای بومی و ملی در اروپا« را در سال ٢٠٠٦ به امضاء می‌رسانیم،
- با استناد به حقوق بشر و آزادیهای پایه‌ای مندرج در اعلامیة جهانی حقوق بشر سازمان ملل متحد (١٩٤٨) و کنوانسیون حقوق بشر شورای اروپا (١٩٥٣)؛
- با علم به اعلامیة سازمان ملل متحد در بارة حقوق آحاد اقلیتهای ملی یا قومی، دینی و زبانی (١٩٩٢) و همچنین مادة ٢٧ میثاق حقوق شهروندی و سیاسی (١٩٦٦)؛
- با آگاهی بر »توافقنامة کلی حمایت از اقلیتهای ملی« (١٩٩٥) و »منشور اروپا برای زبانهای منطقه‌ای و اقلیتها« (١٩٩٢)؛
- با شناخت منشور حقوق پایه‌ای اتحادیة اروپا و معیارهای کوپنهاگ برای عضویت در اتحادیة اروپا؛
- با علم به اسناد هلسینکی، پاریس و کوپنهاگ سازمان امنیت و همکاری اروپا؛
- با توجه به این واقعیت که حقوق اقلیتها بخشی از حقوق بشر می‌باشند و صیانت و حمایت از اقلیتها و همچنین رشد و اعتلای اقلیتهای ملی و بومی/گروههای قومی یک سیاست فعال صلح بشمار می‌رود و شکوفایی اقتصادی و همچنین غنای فرهنگی و زبانی را به همراه دارد؛
- با توجه به تحول ژرف در بافت جمعیتی جوامع اروپا و تأثیرات آن بر اقلیتهای بومی و ملی؛
- با در نظرداشت فقدان موازین تعهد‌آور بین‌المللی و
با توجه به تهدیدات موجود از طریق آسیمیلاسیون (به تحلیل بردن و ذوب)، منزوی کردن و به حاشیه‌راندن اقلیتهای ملی و از بین رفتن زبانها، ارزشها و فرهنگهای آنها
تعهد خود را
- به آزادی، دمکراسی و دولت قانونمدار؛
- به مدارا و احترام متقابل؛
- به حق تعیین سرنوشت انسانها و خلقها؛
- به اصل استقلال دولتی و یکپارچگی خاک کشور؛
- به یک اروپای متکثر و همچنین
- به ارزشهای تخطی‌ناپذیر و میراث معنوی قارةمان، به ویژه به رعایت و رشد تنوع زبانی و فرهنگی؛
- به تلاش برای حمایت و رشد و اعتلای زبان، فرهنگ، هویت و ویژگی خلقها بعنوان ثروت بازنیافتنی اروپا؛
- به ایجاد فعالانه و سازندة یک جامعة مدنی اروپا با همراهی و مشارکت اقلیتهای بومی و ملی/گروههای قومی
اعلام می‌داریم.
اهداف منشور
امضاکنندگان منشور حاضر در پیوند با کاتالوگ حقوق پایه‌ای »اتحادیة فدرالیستی ملیتهای اروپا« مندرج در اعلامیة کوتبوس ١٩٩٢ و طرح یک پروتکل الحاقی به کنوانسیون حقوق بشر اروپا که سال ١٩٩٤ از سوی همین اتحادیه ارائه شد و همجنین اسناد مصوبة اتحادیه و »سازمان جوانان ملیتهای اروپا« و با اشاره به گردهمایی پارلمانی شورای اروپا (پروتکل الحاقی به کنوانسیون حقوق بشر اروپا در سال ١٩٩٣) و کمیسیون ونیز (کنوانسیون ویژه برای حمایت از اقلیتها در سال ١٩٩١) آمال و اهداف ذیل را دنبال می‌کنند:
- روشن کردن اهمیت سیاسی اقلیتهای بومی و ملی برای توسعة جامعة مدنی اروپا؛
- نشان دادن بدیهی و مسلم بودن اقلیتهای بومی و ملی در اروپا؛
- خاطر نشان کردن ضرورت حفظ طبیعی دو یا چند زبانی و زبانهای مناطق و اقلیتها که غالباً در معرض مرگ قرار دارند ـ بعنوان ثروت طبیعی اروپا و همچنین بعنوان فاکتور و عامل شناسایی هویت فرهنگی و منطقه‌ای در اروپا ـ از طریق اعطای شرایط پایه‌ای لازم و رشد و تکامل آنها؛
- مدلل ساختن مکرر ضرورت حمایت همه‌جانبه از اقلیتها و رشد فعال آنها بعنوان ضامن حفظ ثبات، صلح و تنوع در اروپا؛
- مورد تأکید قرار دادن ضرورت عمل برای تکامل پی‌درپی [مکانیسمها و موازین] حمایت از اقلیتهای اروپا، با توجه به اینکه با »توافقنامة کلی برای صیانت از اقلیتهای ملی« و »منشور اروپا برای زبانهای منطقه‌ای و اقلیتها« حمایت مستمر و پیگیر از اقلیتهای اروپا بطور کامل تأمین نمی‌گردد؛
- مطالبة مؤکد آغاز بحثی سیاسی در عرصة منطقه‌ای، ملی و اروپایی با مشارکت اقلیتهای بومی و ملی.
داده‌ها
اقلیتهای بومی و ملی/گروههای قومی یک فاکتور مهم سیاسی، فرهنگی، زبانی، اقتصادی، منطقه‌ای و روشنفکری در اروپا می‌باشند: در ٤٥ کشور قارة اروپا ٣٠٠ اقلیت ملی با جمعیتی حدود ١٠٠ میلیون نفر وجود دارند. و این یعنی اینکه از هر هفت نفر اروپایی یک نفر خود را جزو یک اقلیت بومی یا ملی می‌داند. قریب ٩٠ زبان در اروپا وجود دارند که از میان آنها ٣٧ زبان به عنوان زبانهای ملی به رسمیت شناخته شده‌اند، ٥٣ زبان هم جزو زبانهای به اصطلاح بدون دولت/كشور، زبانهای منطقه‌ای و اقلیتها هستند.
بدیهیات
آن دسته از اقلیتهای ملی/گروههای قومی که به سبب پیامدهای تاریخ اروپا، مرزکشی‌ها و حوادث تاریخی دیگر بوجود آمده‌اند و همچنین آن دسته از خلقهای اروپا که هرگز یک دولت خودی بوجود نیاورده‌اند و در قلمرو یک کشور بعنوان اقلیت زندگی می‌کنند جزو اقلیتهای بومی و ملی/گروههای قومی محسوب می‌شوند.
تعریف
دهه‌هاست که در سیاست و علم در مورد یک تعریف قطعی برای اقلیتهای بومی و ملی در اروپا بحث می‌شود، اما تاکنون توافقی از این نظر بوجود نیامده است. اما یک همچون توافقی مهم است، چون تنها یک گروه تعریف شده می‌تواند حقوق گروهی خود را مطالبه کند.
امضاکنندگان منشور حاضر به تعریفی که اعلامیة »اتحادیة فدرالیستی ملیتهای اروپا« در سال ١٩٩٤ ارائه نموده است، استناد می‌کنند و آنرا اینجا به شکل زیر نقل می‌نمایند.
اجتماعی اقلیت بومی، ملی یا گروه قومی نامیده می‌شود که
١. در خاک یک کشور بصورت متمرکز و یا پراکنده سکونت داشته باشد؛
٢. از لحاظ کمی کوچکتر از مابقی جمعیت آن کشور باشد؛
٣. آحاد آن شهروندان آن کشور باشند؛
٤. آحاد آن از نسلها پیش و بطور مستمر در منطقة مورد نظر سکونت گزیده باشند؛
٥. به سبب مشخصات قومی، زبانی و فرهنگی‌شان متفاوت از شهروندان دیگر این کشور بوده و متمایل باشند این ویژگی را حفظ کنند.
اصول بنیادی
ما اقلیتهای بومی، ملی/گروههای قومی
- تصریح می‌کنیم که حقوق اقلیتها بخشی از حقوق بشر می‌باشند؛
- ضامن تنوع زبانی و فرهنگی می‌باشیم و یک فاکتور با اهمیت سیاسی و اقتصادی و منطقه‌ای و روشنفکری در اروپا به شمار می‌آییم؛
- خود را چون میانجی و شفیع بین فرهنگها، بعنوان ضامن تنوع اروپایی می‌بینیم و مایلیم بعنوان غنای اروپا، آنطور که واقعیتهای عینی نیز حکایت از آن دارند، به رسمیت شناخته شویم و سهم و نقش خود را در راستای توسعه و تکامل یک جامعة مدنی در اروپا ایفا کنیم؛
- به حق برخورداری از حمایت در مقابل تهدیدات، حق حفظ هویت ویژة خود، به حق صیانت برای حفظ موجودیت خویش و همچنین در مقابل آسیمیلاسیون (حل در فرهنگ حاکم) ارجاع و استناد می‌کنیم؛
- به اصل عدم تبعیض و به ضرورت تعامل برابر ارجاع می‌دهیم؛
- بر ضرورت رشد و حمایت تعدیل‌کننده برای بوجود آوردن برابری واقعی فرصتها تأکید می‌ورزیم؛. این اصل »تبعیض مثبت« تباینی با اصل حقوق بین‌الملل برابری فرصتها و یا پرهیز از تبعیض ندارد، بلکه پاسخ درخوری است به نیاز اقلیتهای بومی و ملی برای برخورداری از حمایت و رشد ویژه؛
- بر اجرای این اصل که بر طبق آن اعلام و ذکر تعلق به یک اقلیت، آزاد باشد و بررسی اداری آن مجاز نباشد، تأکید می‌ورزیم؛
- مطالبة خود برای برخورداری از حقوق جمعی و گروهی خود را تکرار می‌کنیم و به حق تعیین سرنوشت خلقها استناد می‌کنیم؛
- خواهان حق برخورداری از خودمختاری فرهنگی و اشکال مناسب خودمدیری هستیم؛
- جانبدار دخالت دادن فعال نسل در حال بلوغ چون ضامنی برای ادامة رشد اقلیتهای بومی و ملی و حمایت مستمر و پیگیر از نسل جوان هستیم؛
- برای اجرای به‌روز حقوق پایه‌ای مصرح در منشور حمایت از اقلیتها تلاش می‌کنیم.
حقوق پایه‌ای
صیانت از اقلیتها بعنوان بخشی از حقوق بشر حقوق پایه‌ای ذیل را برای اقلیتهای بومی و ملی/گروههای قومی تأمین و تضمین می‌نماید:
١. حق [آزادی] زبان/حق استفاده از زبان مادری در مراودة با ادارات و در دادگاهها؛
٢. حق آموزش/حق داشتن مدارس و حق آموزش به زبان مادری؛
٣. حق [آزادی] فرهنگی؛
٤. حق [آزادی] دینی و مذهبی؛
٥. حق برخورداری از سازمانها [و احزاب] خودی؛
٦. حق [آزادی] برقراری ارتباط بلامانع فرامرزی؛
٧. حق [آزادی] برخورداری از اطلاعات و رسانه‌های همگانی خودی؛
٨. حق برخورداری از نمایندگی در ادارات دولتی؛
٩. حق برخورداری از اشکال مناسب خودمدیری و خودمختاری فرهنگی؛
١٠. حق برخورداری از نمایندگی سیاسی و برابری سیاسی؛
١١. حق نامگذاری به شیوة گفتاری و نوشتاری خودی؛
١٢. حق استفاده از زبان خودی برای نامگذاری اماکن سنتی، گذرگاهها و خیابانها و همچنین تابلوهای توپولوژیک (راهنمایی، جای‌شناسی)؛
١٣. حق حفظ و حمایت از مناطق مسکونی بومی.
خواسته‌های سیاسی/توصیه‌های عملی
امضاکنندگان این منشور بر مطالبات سیاسی ضرور ذیل که هم خطاب به سازمانهای بین‌المللی و هم به تک تک کشورها فرموله شده است، تأکید می‌ورزند:
- صیانت و حمایت تعهد‌آور از اقلیتها در قوانین بین‌المللی و درج آن در اسناد مربوط به حقوق بشر؛
- مشارکت برابر در دیالوگ سیاسی و مشارکت سازنده در تحول اجتماعی؛
- به رسمیت شناسی و تقویت سازمانهای جامعة مدنی متعلق به اقلیتهای بومی و ملی/گروههای قومی در اروپا و همچنین بهبود شرایط کار سازمانهای غیردولتی‌ای که اقلیتهای بومی و ملی/گروههای قومی را نمایندگی می‌کنند، به ویژه »اتحادیة فدرالیستی ملیتهای اروپا« و »سازمان جوانان ملیتها«؛
- همکاری منطقی سازمانهای بین‌المللی، به ویژه اتحادیة اروپا، شورای اروپا، سازمان امنیت و همکاری اروپا و سازمان ملل متحد در بخش حمایت و رشد اقلیتها. امضاکنندگان منشور حاضر در عین حال این سازمانها را از بوجود آوردن ساختارهای موازی و رقیب برحذر می‌دارند؛
- تهیة طرحی شامل نرمها و استانداردهایی در مورد اشتراکات و تفاوتها بین اقلیتهای ملی، بومی و گروههای بوجود آمده از مهاجرین و پناهندگان.
امضاکنندگان این منشور از اتحادیة اروپا خواستار این هستند که
- شعار محوری اتحادیه مبنی بر »وحدت در ضمن تنوع« عملی و اجرا گردد ـ اما این کار نباید صرفاً محدود به فرهنگها و زبانهای ملی کشورهای عضو بشود، بلکه باید به همة فرهنگها و زبانهای اروپا بسط داده شود؛
- مذاکرات در ارتباط با چگونگی قرارداد قانون اساسی اروپا و یا برای تصویب حقوق پایه‌ای مندرج در فصل دوم این قانون اساسی مجدداً از سرگرفته شود؛
- عدم رعایت استانداردهای مربوط به حمایت و رشد اقلیتها که در »معیارهای کوپنهاگ« معین گردیده‌اند، همچنان بعنوان دلیلی برای اخراج از اتحادیة اروپا پابرجا بماند. در این ارتباط بر بهبود »سیستم نظارتی« پافشاری می‌کنیم و به تجارب و صلاحیتهای شورای اروپا ارجاع می‌دهیم؛
- به »استانداردهای دوگانة [حمایت از] اقلیتها« پایان داده شود که بر طبق آنها اعضای جدید اتحادیه فراخوانده می‌شوند، موازین مؤثر برای حمایت از اقلیتها را تدوین و به اجرا رسانند، در حالیکه بسیاری از »کشورهای قدیمی« عضو این اتحادیه آن را خود به اجرا نرسانده و برخی حتی وجود اقلیتها را در خاک کشور خود انکار می‌کنند [مانند فرانسه ـ مترجم.]؛
- حمایت از اقلیتها در سیستم نظارتی حقوق بشر اتحادیة اروپا گنجانده شود و بدین ترتیب استانداردهایی برای حفظ و صیانت از اقلیتها بوجود آورده شوند؛
- اقلیتهای بومی و ملی در تمام پروژه‌ها، برنامه‌های حمایتی و کارهای پیش‌رو مشارکت داده شوند ـ به ویژه در بخش رشد و توسعة چندزبانی و زبان‌آموزی و همچنین در امر رشد و توسعة مناطق آنها؛
- به کنوانسیون اروپا برای حقوق بشر ملحق شود.
امضاکنندگان این منشور از شورای اروپا خواستار این هستند که
§ مکانیسمهای تاکنون بسیار نوآورانة خود را از طریق یک سمتگیری نو استراتژیکی در حوزة حمایت از اقلیتها و همچنین از طریق تدوین طرحی روشن که آماج حفظ تنوع زبانها و فرهنگها را دنبال کند، گسترش دهد؛
§ طرحی که مشارکت نمایندگان گروههای مستقیماً ذیربط و به شیوة اصول جامعة مدنی سازماندهی شده را در پروسة شکل‌گیری اراد‌ه و تصمیم‌گیری شورای اروپا میسر می‌سازد، را تدوین و اجرا نماید؛
§ مکانیسمهای حمایت از اقلیتها به طور منطقی توسعه و تکامل داده شوند، روندی که با منشور اروپا برای زبانهای منطقه‌ای و اقلیتها و همچنین تفاهم‌نامة کلی برای حمایت از اقلیتهای ملی پایان نیافته است؛
§ مکانیسمهای کنترلی که کارکرد مثبت دارند در چهارچوب اسناد موجود تکامل داده شوند. در این کار باید اقلیتهای بومی، ملی و سازمانهایی که منافع و مصالح آنها را دنبال می‌کنند، همواره دخالت و مشارکت داده شوند؛
§ ـ با عنایت به طرح پروتکل الحاقی به کنوانسیون حقوق بشر اروپا از طریق گردهمایی پارلمانی شورای اروپا و همچنین با پیشنهاد برای کمیسیون ویژه برای صیانت از اقلیتها از طریق کمیسیون ونیز شورای اروپا ـ رشد و گسترش مشخص صیانت از اقلیتها پیگیرانه دنبال شود. محور این تلاشها باید ایجاد یک نظام حمایتی از اقلیتها با حق شکایت برای کسب حقوق گروهی باشد.
امضاکنندگان این منشور از دولتهای اروپا خواستار این هستند که
- همة اقلیتهای بومی و ملی/گروههای قومی ساکن خاک کشور خود را به رسمیت بشناسند؛
- اسناد اروپا چون »توافقنامة کلی برای حمایت از اقلیتهای ملی« و »منشور اروپا برای زبانهای منطقه‌ای و اقلیتها« را به صویب پارلمانهای ملی خود برسانند و به قوانین لازم‌الاجرای داخلی تبدیل کنند؛
- موازین مندرج در اسناد فوق‌الذکر منطبق بر زمان و بطور کامل اجرا گردند؛
- کشورهایی که به تازگی به عضویت اتحادیة اروپا درآمده‌اند، قوانین جدیدی را در حمایت از اقلیتها به تصویب رسانده‌اند که باید پیگیرانه به اجرا درآیند و این امر برای »کشورهای قدیمی« عضو این اتحادیه نیز صدق کند؛
- استانداردهای به دست آمده در حوزة حمایت از اقلیتهای ملی در گفتگوی تنگاتنگ با خود اقلیتها و سازمانهای مدافع مصالح آنها حفظ و گسترش یابد.
امضاکنندگان منشور حاضر و همچنین هر دو جبهة ائتلافی و متحدکنندة آنها، یعنی »اتحادیة فدرالیستی ملیتهای اروپا« و »سازمان جوانان ملیتهای اروپا« خود را به
- پذیرش و رعایت مبانی این منشور،
- تأمین و تضمین تنوع زبانی و فرهنگی در اروپا و رشد مناطق اروپا و
- همچنین شرکت فعال در ایجاد یک جامعة مدنی اروپایی و یک اجتماع اروپایی که بر اساس ارزشهای تخطی‌ناپذیر و میراث معنوی، به ویژه تنوع زبانی و فرهنگی، بناشده باشد،
متعهد می‌دانند.
باوتسن (آلمان فدرال)، مه ٢٠٠٦
این سند در تاریخ ٢٥ مه ٢٠٠٦در گردهمایی نمایندگان »اتحادیة فدرالیستی ملیتهای اروپا« به تصویب رسید
عنوان انگلیسی سند:
Charter for the autochthonous, national minorities in Europe
منبع: www.fuen.org www.yeni.org