اشاره‌ی مترجم:
خوانندة گرامی، آنچه پیش‌رو دارید، پیشنویس طرح قانون زبانها در سویس می‌باشد كه گروه كار مشترك دولت فدرال و كانتونها پس از یك دهه بحث و گفتگو در مورد تبیین نو سیاست زبانی و نحوة تنظیم امور مربوط به زبانها و «گروههای زبانی» برای آگاهی افكار عمومی و تصویب نهایی در ماه مارس ٢٠٠١ منتشر گردیده است. قانون مزبور دو هدف اصلی را دنبال می‌كند: نخست حفظ و رشد هویت چهارزبانی سویس و دیگری رشد دانش اشخاص و نهادهای دولتی به نسبت زبانهای رسمی كشور به منظور تقویت و تعمیق تفاهم بین سخنوران این زبانها می‌باشد.
یكی از مهمترین مسائلی كه در ارتباط با مسئلة زبانها و ساختار فدرالیستی در سویس باید به آن اشاره نمود این است كه مسئلة زبان و فرهنگ و آموزش و پرورش اصولاً در حوزة اختیارات كانتونها (ایالتها) می‌باشد. اینكه كدام زبان در كدام كانتون بعنوان «زبان اداری» و «زبان رسمی» تعیین می‌شوند و كدامیك از این زبانها مورد حمایتهای ویژة دولت كانتونی و دستگاه اداری آن قرار می‌گیرد، تنها در حوزة اختیارات قانونی كانتونها می‌باشد. با این وصف قانون مزبور در ضمن تأكید بر این استقلال فرهنگی كانتونها، اختیارات و امكانات دولت فدرال را برای رشد و ارتقاء زبان و فرهنگ و تفاهم بین جوامع زبانی سویس گسترش می‌دهد. حال به دولتهای كانتونی برمی‌گردد كه آیا آنها از این امكانات مالی دولت فدرال استفاده می‌كنند یا نه.[١] بنابراین استقلال فرهنگی هیچیك از كانتونها با قانون مزبور خدشه‌دار نمی‌گردد، بویژه اینكه این خود كانتونهای برن ( در سال ١٩٩١) و فرایبورگ (١٩٩٢) و والیس (١٩٩٢) بودند كه خواستار شده بودند كه دولت فدرال بخشی از وظایف و هزینه‌های مربوط به كانتونهای چندزبانه را برعهده بگیرد.
یادآوری می‌شود كه زبان ٦٣،٧ درصد مردم این كشور آلمانی، ١٩،٢ درصد فرانسوی، ٧،٦ درصد ایتالیایی و ٠،٦رتورومانی می‌باشد. بویژه زبانهای ایتالیایی و رتورومانی از حمایتهای ویژه‌ی دولت فدرال و برخی از كانتونها برخوردار می‌باشند.
فصل اول: كلیات
ماده‌ی ١: موضوع
این قانون موارد ذیل را مشخص می‌كند:
الف) كاربرد و انتخاب زبانهای اداری بین دوایر دولتی فدرال و هنگام رابطه‌ی مردم با آنها؛
ب) رشد و تعمیق تفاهم و رابطه بین جوامع زبانی سویس؛
پ) حمایت از كانتونهای چندزبانه جهت انجام وظایف ویژه‌ای كه برعهده دارند؛
ت) حمایت از اقدامات كانتونهای گراوبوندن و تِسین كه جهت حفظ و رشد زبانهای رتورومانی و ایتالیایی در پیش می‌گیرند.
ماده‌ی ٢: اهداف
این قانون اهداف زیر را دنبال می‌كند:
الف) امر چهارزبانی سویس را بعنوان مهمترین وجه مشخصه‌ی كشور تقویت كند؛
ب) همبستگی داخلی كشور را تحكیم بخشد؛
پ) چندزبانی اشخاص و نهادها را در ارتباط با زبانهای رسمی كشور رشد دهد؛
ت) زبانهای رتورومانی و ایتالیایی را حفظ كند و رشد دهد.
ماده‌ی ٣: اصول سیاست زبانی و تفاهم‌آور دولت فدرال
دولت فدرال هنگام انجام وظایف خود اصول ذیل را مورد توجه قرار می‌دهد:
الف) با هر چهار زبان برخورد برابر می‌كند؛
ب) در تمام زمینه‌های فعالیت خود، آزادی زبانها را عملی می‌سازد و تضمین می‌كند؛
پ) تركیب تاریخاً شكل گرفته‌ی زبانی مناطق را مورد توجه قرار می‌دهد؛
ت) تفاهم بین جوامع زبانی كشور را رشد می‌دهد؛
ث) در راه دستیابی به یك همكاری تنگاتنگ با كانتونها تلاش می‌كند.
اصل دوم: زبانهای اداری فدرال
ماده‌ی ٤: محدوده‌ی اعتبار
١. مفاد این فصل برای ادارات فدرال و همچنین برای طرف ثالثی كه انجام وظایف دولت فدرال را برعهده دارد اعتبار دارند و باید اجرا شوند (ادارات). شورای فدرال[٢] می‌تواند برای طرف ثالث استثنائاتی قائل گردد.
٢. ادارات می‌توانند اعطای پروانه‌ی كار یا كسب، كنترات و همچنین كمكهای مالی را مشروط به رعایت موازین این قانون كنند.
ماده‌ی ٥: زبانهای اداری
١. زبانهای اداری در سطح فدرال آلمانی، فرانسوی و ایتالیایی می‌باشد. رتورومانی زبان ارتباط رتورومانی‌زبانها با ارگانهای فدرال می‌باشد.
٢. ادارات زبانهای اداری را در اشكال استاندارد خود بكار می‌برند.
ماده‌ی٦: انتخاب زبان
١. كسی كه با یك اداره ارتباط می‌گیرد، این كار را می‌تواند به انتخاب خود در یكی از زبانهای اداری انجام دهد.
٢. ادارات به آن زبانی كه با آنها ارتباط برقرار گردیده، پاسخ می‌دهند. آنها می‌توانند با اشخاصی كه به آنها مراجعه می‌كنند در مورد یك زبان اداری دیگر به توافق برسند.
٣. اشخاص رتورومانی‌زبان می‌توانند به گویشها یا به رومانچ گریشون با ادارات فدرال ارتباط برقرار كنند. این ادارات نیز به رومانچ گریشون پاسخ می‌دهند.
٤. شورای فدرال می‌تواند انتخاب آزادانه‌ی زبانهای اداری را برای مراجعه یا برقراری ارتباط مردم با اداراتی كه فعالیتهای آنها محدود به مناطق كوچكی است محدودیتهایی قائل شود.
٥. شورای فدرال می‌تواند امكان این را فراهم آورد كه ارائه‌ی بدون ترجمه‌ی اسناد یا مداركی كه به یكی از زبانهای اداری كشور نگاشته نشده‌اند، مجاز باشد.
٦. در روابط با اشخاصی كه به هیچ یك از زبانهای اداری تسلط ندارند، ادارات دولتی در صورت مقدور زبانی را بكار می‌برند كه این اشخاص می‌فهمند.
٧. تعیین مقررات ویژه [در ارتباط با انتخاب زبان] برای اجرای قوانین در سیستم قضایی فدرال مجاز می‌باشد.
ماده‌ی ٧: قابل فهم بودن
١. زبانی كه ادارات دولتی بكار می‌برند باید متناسب با موضوع، روشن و عامه‌فهمند باشد. آنها باید به فرموله‌های متناسب جنسیت اشخاص توجه لازم را بكنند.
٢. شورای فدرال اقدامات ضروری را در پیش می‌گیرد؛ این ارگان بویژه امكانات لازم برای دوره‌های كارآموزی و تخصصی كادر اداری [در ارتباط با آموزش زبانها و اصطلاحات و تحقیقات در مورد زبانهای تخصصی] و همچنین تسهیلات و ابزارهای كمكی مربوطه را در اختیار می‌گذارد.
ماده‌ی ٨: شوراهای كنفدرال
١. هنگام مشورتهای شوراهای كنفدرال[٣] و كمیسیونهای آنها هر عضو به آن زبان اداری اظهار نظر می‌كند كه خود می‌خواهد.
٢. هنگامی كه در شوراهای كنفدرال و در كمیسیونها به موردی پرداخته و مسئله‌ای بررسی می‌شود، ابلاغیه‌ها و پیامها، گزارشات، پیشنویس بخشنامه‌ها و پیشنهادات مربوه‌ی‌ه قاعدتاً باید به هر سه زبان آلمانی، فرانسوی و ایتالیایی ارائه شوند.
ماده‌ی ٩: شورای فدرال و دستگاه اداری فدرال
١. اعضای شورای فدرال و كارمندان دستگاه اداری فدرال به زبان اداری كه خود برمی‌گزینند كار می‌كنند.
٢. ادارات فدرال به مثابه‌ی صاحبان كار ابزارهای كمكی لازم را در دسترس قرار می‌دهند.
ماده‌ی ١٠: انتشار متون مهم
١. ادارات متون ذیل را همزمان به سه زبان آلمانی، فرانسوی و ایتالیایی منتشر می‌كنند:
الف) متونی كه بر اساس قوانین فدرال منتشر می‌شوند؛
ب) متونی كه در سطح سویس اهمیت سراسری و یا برد و دامنه‌ی سیاسی وسیعی دارند.
٢. آنها می‌توانند از انتشار همزمان متون به هر سه زبان اداری كشور صرف‌نظر كنند، در صورتیكه علاقمندی و خواست عمومی برای انتشار فوری آن تسبت به انتشار همزمان آن ارجح و قوی‌تر باشد.
٣. آنها می‌توانند از انتشار همزمان این متون به هر سه زبان اداری صرف‌نظر كنند، چنانچه این كار بر طبق ماده‌ی ٤ و بند ٤ ماده‌ی ١٤ قانون انتشار، مصوبه‌ی ٢١ مارس ١٩٨٦، به شكل اشاره به آن ممكن است.
٤. مدارك لازم برای انتخابات و همه‌پرسی‌های كنفدرال، همچنین بخشنامه‌ها و دیگر متونی كه دامنه و بعد سیاسی بزرگی دارند یا متونی كه بلاواسطه به مردم رتورومانی‌زبان مربوط می‌شود، به زبان رتورومانی هم انتشار می‌یابند.
ماده‌ی ١١: اطلاعیه‌ها، آدرسها و كارتهای شناسایی
١. ادارات برای نگارش اطلاعیه‌ها و آدرسها آن زبان اداری را برمی‌گزینند كه مخاطبان آنها به آن سخن می‌گویند.
٢. مهمترین مداركی كه باید به چهار زبان اداری چاپ شوند از این قرارند:
الف) كارتهای شناسایی شخصی؛
ب) سرنامه‌ها و پاكت نامه‌ها؛
پ) آدرسها و صفحه‌های اینترنتی ادارات دولتی فدرال.
٣. برگه‌ها و پرسشنامه‌ها [فرمهایی] كه برای عموم مردم تهیه شده‌اند باید به همه‌ی زبانهای اداری قابل دسترسی باشند. ادارات می‌توانند در مورد فرمهایی كه تنها برای تعداد محدودی از افراد در نظر گرفته شده‌اند، استثنائاتی قائل شوند.
ماده‌ی ١٢: قراردادهای بین‌المللی
١. قراردادهای دوجانبه‌ی بین‌المللی كه انتشار بیرونی آنها تعیین گردیده است، باید حداقل به یك زبان اداری فدرال در اختیار عموم قرار گیرد.
٢. در مورد قراردادهای چندجانبه‌ی بین‌المللی كه انتشار بیرونی آنها تعیین گردیده است، باید دقت شود كه یك نسخه‌ی كامل از آن حداقل به یكی از زبانهای اداری فدرال منتشر شود.
٣. برای ضمائم تكنیكی آنها استثنائات ممكن می‌باشد.
فصل سوم: رشد و تعمیق تفاهم و رابطه بین جوامع زبانی
ماده‌ی ١٣: تبادل بین جوامع زبانی
دولت فدرال و كانتونها مبادله‌ی دانش‌آموزان و كادر آموزشی تمام مراحل تحصیلی را مورد حمایت قرار می‌دهند. دولت فدرال می‌تواند بدین منظور به كانتونها و سازمانهایی كه در این زمینه در سطح سراسری فعالیت دارند كمكهای مالی اعطا كند.
ماده‌ی١٤: آموزش و پرورش
١. دولت فدرال و كانتونها در چهارچوب مسئولیتها و اختیاراتشان از آموزش چندزبانی در مدارس حمایت بعمل می‌آورند.
٢. آنها باید هنگام تعیین موازین برای اخذ و پذیرش مدرك تحصیلی دیپلم شرایطی را برای رشد و تقویت امر چندزبانی دانش‌آموزان دبیرستانی بوجود بیاورند.
٣. آنها باید مراتب این را فراهم آورند كه زبان آموزشی، آنهم در شكل استاندارد خود، در تمام مراحل تحصیلی بطور ویژه مورد توجه و حمایت قرار گیرد.
٤. دولت فدرال می‌تواند به ایالتها كمكهای مالی اعطا كند، به ویژه برای:
الف) تهیه كتب و ابزارهای لازم و و رشد متدهای آموزشی برای تحصیل در زبانهای كشور؛
ب) آموزش كادر آموزشی و اعطای دوره‌های تخصصی به آنها؛
پ) آموزش در آن مواد درسی ـ غیر از خود دروس زبان ـ كه به یك زبان رسمی دیگر كشور ارائه می‌شود؛
ت) آموزش در یك زبان سومی رسمی كشور در سطح مدارس ابتدایی.
ماده‌ی ١٥ فعالیتهای علمی
دولت فدرال می‌تواند برای ترجمه و انتشار كارهای علمی كه در زمینه‌ی چندزبانی و در ارتباط با سیاست زبانی و تقویت تفاهم تحریر شده‌اند، مساعدتهای مالی اعطا كند، اگر آنها در مقیاس سراسر سویس و یا مناطق زبانی حائز اهمیت و تعداد وسیعی از مردم را مخاطب خود قرار داده باشند.
ماده‌ی 16: چندزبانی در ادارات دولتی
١. دولت فدرال دانش كادر اداری خود را در مورد زبانهای كشور رشد می‌دهد.
٢. دولت فدرال شرایطی را بوجود می‌آورد كه نمایندگان جوامع زبانی در ادارات دولتی فدرال و در كمیسیونهای خارج از پارلمان حضور داشته باشند و پدیده‌ی چند زبانی را در ارتش مورد پشتیبانی قرار می‌دهد.
٣. دولت فدرال می‌تواند به كانتونها و شهرها برای آموزش و تخصصی كردن كادر اداری آنها در امر آموزش به زبانهای رسمی كشور كمكهای مالی اعطا كند.
٤. دولت فدرال و كانتونها بانك اطلاعاتی خود در زمینه‌ی ترمنولوژی [واژه‌شناسی] را بطور رایگان در دسترس همدیگر قرار می‌دهند.
ماده‌ی ١٧ زبانهای كشور و تحرك
دولت فدرال می‌تواند به كانتونها برای موارد ذیل كمكهای مالی اعطا كند:
الف) رشد و تقویت زبان مادری اشخاصی كه خارج از منطقه‌ی زبانی خود زندگی می‌كنند؛
ب) رشد و تقویت دانش زبان رسمی افرادی كه با هیچ یك از زبانهای رسمی كشور آشنایی ندارند؛
پ) آموزش زبان مادری و فرهنگ كشور متبوع اشخاصی كه زبان آنها جزو زبانهای رسمی كشور نیست [مهاجرین و خارجیان][٤]؛
ماده‌ی ١٨ آموزش بزرگسالان
دولت فدرال می‌تواند به كانتونها كمكهای مالی برای رشد و تقویت شناخت زبانی بزرگسالان در زبانهای رسمی دیگر كشور اعطا كند.
ماده‌ی ١٩: حمایت از سازمانها
دولت فدرال می‌تواند به سازمانهای ذیل كمك مالی اعطا كند:
الف) خبرگزاریهایی كه اهمیت سراسری دارند و در مورد چهار منطقه‌ی زبانی سویس گزارش می‌دهند؛
ب) سازمانها و نهادهای غیرانتفاعی كه اهمیت سراسری دارند و با فعالیتهای خود در حداقل یك منطقه‌ی زبانی باعث تقویت تفاهم می‌شوند، یا كارهای اساسی برای رشد چندزبانی افراد انجام می‌دهند و نتایج آن را منتشر می‌كنند.
ماده‌ی ٢٠: كم‌شنوایان و كم‌بینایان
١. ادارات دولتی هنگام ارتباط با مردم مسائل ویژه‌ی كم‌شنوایان و كم‌بینایان را مورد توجه قرار می‌دهند.
٢. دولت فدرال می‌تواند در تكمیل خدمات بیمه‌ی معلولین:
الف) اقدامات كانتونها جهت رشد و تقویت آموزش تحصیلی و شغلی كم‌شنوایان را در زبانهای صدادار و ناشنوایان و برای رشد و تقویت زبانهای رسمی كم‌بینایان را مورد حمایت مالی قرار دهد؛
ب) سازمانها و نهادهای غیرانتفاعی را كه اهمیت سراسری دارند و در زمینه‌ی امور مربوط به زبان و تفاهم كم‌بینایان و كم‌شنوایان فعالیت دارند مورد حمایت مالی قرار دهد.
ماده‌ی ٢١: نهادی برای رشد چندزبانی
١. دولت فدرال و دولتهای كانتونی مشتركاً از نهادی علمی برای تقویت و رشد چند زبانی برخوردار می‌باشند.
٢. این نهاد وظایف ذیل را برعهده دارد:
الف) انجام تحقیقات كاربردی در زمینه‌ی چندزبانی:
ب) خلق اشكال نو برای تربیت و آموزش چندزبانه‌ی فنی و شغلی، پیاده و همراهی كردن و مورد سنجش قرار دادن آنها؛
پ) ایجاد و اداره‌ی كانونی برای جمع‌آوری اطلاعات و اسناد در این زمینه؛
ت) هماهنگ كردن تحقیقاتی كه در سراسر سویس در زمینه‌ی چندزبانی در جریان می‌باشد؛
ث) تقویت درك و تمایل مردم برای چندزبانی.
٣. دولت فدرال و دولتهای كانتونی یك شورای مشورتی را برای مشاوره‌ی این نهاد ایجاد می‌كنند.
فصل چهارم: حمایت از كانتونهای چندزبانه
ماده‌ی ٢٢
١. دولت در محدوده‌ی وامهای مورد موافقت قرار گرفته كمكهای مالی برای انجام وظایف ویژه به كانتونها اعطا می‌كنند.
٢. كانتونهای برن، فرایبورگ، گراوبوندن و والیس چند زبانه محسوب می‌شوند.
٣. وظایف زیر بعنوان «وظایف ویژه» قلمداد می‌گردند:
الف) وجود آوردن شرایط مناسب و ابزارهای كمكی لازم برای كار چندزبانه در ادارات سیاسی، دستگاه قضایی و اداری؛
ب) آموزش چندزبانه به زبانهای اداری كانتون در تمام مراحل تحصیلی.
فصل پنجم: حفظ و رشد زبان و فرهنگ ایتالیایی و رتورومانی
ماده‌ی ٢٣
١. دولت به كانتونها در چهارچوب وامهای مورد موافقت قرار گرفته كمكهای مالی اعطا می‌كند، آنهم برای حمایت از:
الف) اقداماتی كه معطوف به حفظ و رشد فرهنگ و زبان ایتالیایی و رتورومانی می‌باشند؛
ب) سازمانها و نهادهایی كه در چندین منطقه وظیفه‌ی حفظ و رشد فرهنگ و زبان ایتالیایی و رتورومانی را برعهده دارند؛
پ) ناشرینی كه در مناطق ایتالیایی و رتورومانی‌زبان سویس فعالیت دارند.
٢. دولت فدرال می‌تواند جهت حفظ و رشد زبان رتورومانی از اقداماتی برای رشد مطبوعات رتورومانی حمایت بعمل آورد.
٣. كمكهای مالی دولت فدرال حداكثر 75 درصد كل هزینه‌ها می‌باشد.
فصل ششم: اجرا و ارزیابی
ماده‌ی ٢٤: نحوه‌ی اعطای كمكهای مالی
١. دولت فدرال كمكهای مالی خود را پس از درخواست كانتون، ارگان و نهاد و سازمان مربوطه است كه اعطا می‌كند. این درخواست همچنین باید حاوی اطلاعاتی در مورد اقدامات در نظر گرفته شده و همچنین یك برنامه‌ی زمان‌بندی شده‌ی مالی باشد.
٢. دولت فدرال كمكهای مالی خود را به شكل انعقاد یك قرارداد یا بصورت حكم اعطا می‌كند. این پیمان در صورت امكان برای چندین سال منعقد می‌شود.
٣. اعتراضات و شكایات در ارتباط با احكام مربوط به كمكهای مالی باید به ارگانهای دادگاه فدرال ارسال شوند.
ماده‌ی ٢٥: منتفی بودن حمایتهای مالی چندگانه
حمایتهای مالی چندگانه منتفی می‌باشد.
ماده‌ی ٢٦: ارائه‌ی گزارش و ارزیابی آن
١. كانتونها، سازمانها و نهادها بطور منظم گزارش نحوه‌ی استفاده از كمكهای مالی اعطاه شده را به دولت فدرال می‌دهند.
٢. دولت مرتب امر صرف كمكهای اعطا شده برای اهداف و اقدامات تعیین‌شده و مؤثر و مفید بودن این اقدامات را مورد بررسی قرار می‌دهد.
فصل هفتم: مقررات پایانی
ماده‌ی ٢٧: فسخ و تغییر موازین قانونی تاكنونی
فسخ و تغییر موازین قانونی تاكنونی در ضمیمه‌ی این قانون مشخص می‌گردند.
ماده‌ی ٢٨: رفراندوم و اعتبار قانونی یافتن
١. این قانون تابع رفراندوم اختیاری می‌باشد.
٢. تاریخ اعتبار قانونی یافتن و لازم‌الاجرا بودن این قانون را شورای فدرال تعیین خواهد نمود
[١] بدین جهت است كه آنجا كه اقدامات دولت فدرال نام برده می‌شوند، غالباً از فعل كمكی «می‌تواند» استفاده شده است. (م.)
[٢] كابینه‌ی دولت فدرال این كشور «شورای فدرال» نام دارد، چه كه این ارگان از نمایندگان همه‌ی ملیتهای ساكن این كشور و همچنین بزرگترین احزاب سیاسی آن تشكیل می‌گردد. (م.)
[٣] هر آینه در قوانین سویس ـ چون اینجا، به تبعیت از نام رسمی كشور و سابقه‌ی كنفدرالیستی این كشور ـ از «كنفدرال» صحبت است، مقصود همان «فدرال» است، چه كه این كشور نه یك كشور كنفدرالیستی، بل فدرالیستی می‌باشد. (م.)
[٤] همانند برخی از مفاد این پیشنویس، در مورد این بند نیز در گروه كار توافق كامل وجود نداشت. جانبداران این بند بر اساس تحقیقات علمی بعمل آمده معتقدند كه مهاجرینی كه از كشورهای دیگر می‌آیند و در مورد زبان اولیة خود شناخت كافی دارند، توانایی بیشتری برای یادگیری یكی از زبانهای رسمی سویس و به همین نسبت هم شرایط بهتری برای جذب و انتگراسیون در جامعة سویس را به نسبت اشخاصی دارند كه بر زبان اولیة و مادری خود احاطه ندارند و آموزشهای لازم را در مورد آن ندیده‌اند. رومانو مولر (١٩٩٧) نشان داده كه دانش‌آموزان دوزبانه در مدرسه ناموفق‌تر از دانش‌آموزان یك‌زبانه هسنتد، هر چند كه هوش و قدرت یادگیری آنها به اندازة یا بیشتر از دانش‌آموزان تك‌زبانی می‌باشد. وی دلیل این امر را از جمله عدم رشد و آموزش دانش‌آموزان دوزبانه در زبان اولیه یا مادری آنها می‌داند. (رجوع كنید به گزارش گروه كار دولت فدرال و ایالتها برای تهیة این قانون، ص ١٩، زیرنویس٣٤)